Walidacja efektów uczenia się

Czym są efekty uczenia się?

Efekty uczenia się to wiedza, umiejętności oraz kompetencje społeczne nabyte w procesie uczenia się. Innymi słowy efekty uczenia się określają to, co człowiek wie i rozumie, co potrafi wykonać, a także to, do jakich zobowiązań jest przygotowany.

Kwalifikacje włączone do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji składają się z efektów uczenia się. Efekty uczenia się są formułowane w taki sposób, aby można je było zaobserwować, sprawdzić i ocenić.

Więcej na ten temat można znaleźć w materiale „Opisywanie kwalifikacji nadawanych poza systemami oświaty i szkolnictwa wyższego”.

Czym jest walidacja efektów uczenia się?

Walidacja jest to sprawdzenie, czy osoba ubiegająca się o nadanie określonej kwalifikacji, niezależnie od sposobu uczenia się, osiągnęła wyodrębnioną część lub całość efektów uczenia się wymaganych dla tej kwalifikacji.

Walidacja jest procesem wielowymiarowym i wieloetapowym. Obejmuje identyfikowanie, dokumentowanie i weryfikację efektów uczenia się. Dzięki temu pozwala na określenie wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, które uzyskały osoby uczące się bez korzystania ze zorganizowanych form kształcenia (np. w pracy, w ramach wolontariatu lub rozwijając swoje zainteresowania), oraz przedstawienie ich w takiej formie, aby mogły być sprawdzone. Tak rozumianej walidacji często towarzyszy profesjonalne doradztwo oferowane osobom przystępującym do procesu.

Walidacja efektów uczenia się jest koniecznym krokiem do nadania kwalifikacji funkcjonujących w Zintegrowanym Systemie Kwalifikacji. Jako taka jest objęta systemem zapewniania jakości i przeprowadzana tylko przez uprawnione podmioty.

Więcej na ten temat można znaleźć w materiale „Walidacja – nowe możliwości zdobywania kwalifikacji”.

Czym jest Zintegrowany System Kwalifikacji?

Zintegrowany System Kwalifikacji (ZSK) jest zbiorem zasad, standardów, nowych funkcji i ról oraz procedur regulujących sposób działania różnych podmiotów (osób i instytucji) związanych z nadawaniem kwalifikacji. Obejmuje w szczególności:

  • zasady opisywania kwalifikacji powstałych poza systemem edukacji oraz przypisywania im poziomu Polskiej Ramy Kwalifikacji,
  • zasady włączania kwalifikacji do ZSK i ich ewidencjonowania w Zintegrowanym Rejestrze Kwalifikacji,
  • zasady i standardy nadawania kwalifikacji oraz zapewniania jakości tego procesu.

Podstawowymi elementami ZSK są:

  • Polska Rama Kwalifikacji – narzędzie pozwalające na porównanie ze sobą różnego rodzaju kwalifikacji,
  • Zintegrowany Rejestr Kwalifikacji – publiczny rejestr zawierający wszystkie kwalifikacje włączone do ZSK (zarówno z obszaru oświaty i szkolnictwa wyższego, jak i spoza nich).

ZSK został wprowadzony na mocy ustawy 22 grudnia 2015 roku. Można ją znaleźć tu

Jakie są etapy walidacji?

W walidacji można wyróżnić następujące etapy:

  • identyfikowanie efektów uczenia się – określanie i analiza wiedzy, umiejętności i kompetencji społecznych, które już zostały osiągnięte przez kandydata; może być przeprowadzane samodzielnie lub przy wsparciu doradcy;
  • dokumentowanie efektów uczenia się – gromadzenie dowodów świadczących o osiągnięciu wybranych efektów uczenia się (np. w formie certyfikatów, zaświadczeń o odbytych praktykach, próbek pracy, nagrań wideo, rekomendacji, opisu wykonywanej pracy itp.); może przebiegać samodzielnie lub przy wsparciu doradcy;
  • weryfikacja efektów uczenia się – sprawdzenie przy zastosowaniu odpowiednich metod, czy określone efekty uczenia się zostały osiągnięte. W wypadku walidacji mającej na celu nadanie określonej kwalifikacji – porównanie tych wyników z efektami uczenia się wymaganymi dla tej kwalifikacji.

Katalog Metod Walidacji

Czym jest Katalog Metod Walidacji?

Katalog jest źródłem informacji na temat:

  • wybranych metod stosowanych w walidacji efektów uczenia się na poszczególnych etapach tego procesu,
  • dobierania metod w taki sposób, aby zachować trafność, rzetelność i adekwatność walidacji.

Narzędzie to ma pomóc w projektowaniu i doskonaleniu walidacji efektów uczenia się uzyskanych poza edukacją formalną.

Dla kogo jest przeznaczony Katalog Metod Walidacji?

Katalog jest przeznaczony w pierwszej kolejności dla osób projektujących wymagania dotyczące walidacji w opisach kwalifikacji i dla pracowników instytucji certyfikujących, którzy przygotowują scenariusz walidacji.

Ponadto katalog będzie przydatny dla kadr ministerstw odpowiedzialnych za poszczególne kwalifikacje jako jedno ze źródeł informacji pomocnych w rozpatrzeniu wniosku o włączenie kwalifikacji do Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji oraz wniosku o nadanie uprawnień do certyfikowania kwalifikacji.

Katalog może być także źródłem informacji dla pracowników podmiotów zewnętrznego zapewniania jakości przy przeprowadzaniu ewaluacji zewnętrznej.

Informacje dotyczące metod zawartych w katalogu mogą także zainteresować osoby zamierzające przystąpić do walidacji efektów uczenia się.

Co można znaleźć w Katalogu Metod Walidacji?

Katalog zawiera:

  • informacje dotyczące wybranych metod stosowanych w walidacji, w tym:
      definicję metody na potrzeby katalogu, jej krótki opis, etapy walidacji, na których rekomenduje się stosowanie danej metody, zakres efektów uczenia się, który można nią sprawdzać, mocne i słabe strony, ograniczenia w stosowaniu, konieczne zasoby kadrowe i organizacyjno-materialne, możliwości łączenia z innymi metodami, przykładowe techniki, przykłady zastosowania,
  • instruktaż dotyczący doboru metod i czynników mających wpływ na podjęcie decyzji.
Jak korzystać z Katalogu Metod Walidacji?

Katalog składa się z dwóch części tematycznych. Pierwsza - informacyjna - przedstawia wybrane metody walidacji i przykładowe techniki. Druga - instruktażowa - zawiera informacje przydatne w doborze właściwej metody oraz w konstruowaniu narzędzi sprawdzania.

Dostęp do obydwu części tematycznych można uzyskać z poziomu strony głównej (kliknięcie na właściwe pole odsyła do odpowiedniej podstrony) oraz poprzez górny pasek nawigacji.

Informacje z każdej podstrony - opisy poszczególnych metod oraz materiały instruktażowe - można ściągnąć w pliku pdf.

Czy materiały dostępne w Katalogu Metod Walidacji można kopiować?

Tak, materiały dostępne w katalogu można kopiować. Poszczególne części tematyczne (opisy metod, materiały instruktażowe) można ściągnąć w plikach .pdf przygotowanych do druku.

Metody walidacji

Dlaczego różne instytucje certyfikujące mogą stosować różne metody walidacji w odniesieniu do tej samej kwalifikacji?

Jednym z założeń Zintegrowanego Systemu Kwalifikacji jest pozostawienie instytucjom certyfikującym pewnej swobody w zakresie projektowania walidacji. W związku z tym jeśli wymagania dotyczące walidacji i instytucji certyfikujących przedstawione w obwieszczeniu o włączeniu danej kwalifikacji do ZSK nie narzucają konkretnych metod, instytucje certyfikujące mogą dobrać metody, które ich zdaniem będą odpowiednie (np. ze względu na specyfikę swoich klientów).

Zagadnienie wyboru właściwych metod jest szczegółowo omówione w części instruktażowej katalogu „Dobór metod”.

.

Czy Katalog Metod Walidacji obejmuje wszystkie możliwe metody?

Nie, katalog zawiera informacje o metodach najczęściej stosowanych w walidacji efektów uczenia się. Ich lista jest zgodna z ustaleniami Europejskiego Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego (Cedefop).

Zakłada się, że katalog może być poszerzony o nowe metody.

Czy metody ujęte w Katalogu Metod Walidacji mogą się zmieniać?

Tak, różne czynniki (m.in. postęp technologiczny) wpływają na to, że zarówno same metody, jak i sposób ich zastosowania, mogą ulec zmianie.

Zakłada się, że informacje na temat metod walidacji zawarte w katalogu będą aktualizowane.

Czy w Katalogu Metod Walidacji podano przykłady zastosowania metod?

Tak, w opisach wybranych metod stosowanych w walidacji przedstawiono:

  • skrótowe przykłady zastosowania albo
  • linki do bardziej rozbudowanych informacji, zawartych na stronie „Baza dobrych praktyk. Walidacja, zapewnianie jakości walidacji i certyfikowania”.

Czym się różnią metody stosowane w walidacji od technik i narzędzi?

Metoda stosowana w walidacji jest to zespół ogólnych założeń przyjmowanych do sprawdzania, czy dana osoba posiada efekty uczenia się, niezależnie od sposobu ich zdobycia. Przykładem jest np. obserwacja w warunkach symulowanych.

Z kolei technika to podejście w ramach danej metody wykorzystywane do zbierania i analizowania danych świadczących o posiadaniu przez daną osobę efektów uczenia się. Przykładem techniki wykorzystywanej w ramach obserwacji w warunkach symulowanych jest zadanie praktyczne.

Narzędzie zaś jest to konkretny środek w ramach danej techniki wykorzystywany do zbierania i analizowania danych o posiadaniu przez daną osobę efektów uczenia się.

W opisie każdej z metod znajdują się informacje na temat przykładowych technik.

Czy w Katalogu Metod Walidacji ujęto wszystkie możliwe techniki?

Nie, katalog zawiera informacje o technikach przykładowych, najczęściej stosowanych w ramach danej metody.

Zakłada się, że katalog może być poszerzony o dodatkowe techniki.

Czy Katalog Metod Walidacji zawiera gotowe narzędzia, które można stosować w walidacji?

Narzędzia stosowane w walidacji to konkretne środki w ramach danej techniki wykorzystywane do zbierania i analizowania danych o posiadaniu przez daną osobę efektów uczenia się. Odpowiednie skonstruowanie lub dobranie narzędzi jest równie istotne, co wybranie właściwej metody i techniki. W procesie tym powinno się wziąć pod uwagę to, jakiego rodzaju informacje o kandydacie i jego efektach uczenia się chce uzyskać osoba sprawdzająca i w jakim zakresie. Zależy to m.in. od:

  • celu walidacji,
  • jej przebiegu,
  • rozkładu kosztów.

Z tego powodu katalog nie zawiera gotowych narzędzi.

Dobór metod

Co wpływa na wybranie takiej a nie innej metody?

Na wybór właściwej metody walidacji wpływa kilka czynników. W pierwszej kolejności powinno się wziąć pod uwagę:

  • charakter efektów uczenia się zawartych w kwalifikacji,
  • etap walidacji,
  • potrzeby osoby przystępującej do walidacji (np. sposób osiągnięcia efektów uczenia się, cel przystąpienia do walidacji),
  • wymagania dotyczące walidacji zamieszczone w opisie kwalifikacji - jeśli wybiera się metodę w trakcie przygotowywania procedury walidacji w konkretnej instytucji certyfikującej.

Należy pamiętać, że w procesie walidacji możliwe jest zastosowanie więcej niż jednej metody – zarówno na różnych etapach, jak i w ramach tego samego etapu (identyfikowania, dokumentowania, weryfikacji). Decyzje dotyczące dobrania metod mają istotny wpływ na jakość walidacji.

Zagadnienie wyboru właściwych metod jest szczegółowo omówione w części instruktażowej katalogu „Dobór metod”.

Czy można stosować jednocześnie kilka metod?

Tak, w procesie walidacji można stosować jednocześnie kilka metod.

Łączenie różnych metod jest wskazane ponieważ jedną metodą rzadko można jednocześnie zidentyfikować, udokumentować i zweryfikować wszystkie efekty uczenia się. Podobnie, jedną metodą rzadko można sprawdzić zarówno wiedzę, jak i umiejętności oraz kompetencje społeczne. Zastosowanie kilku metod jest wskazane szczególnie w wypadku kwalifikacji z większą liczbą zestawów efektów uczenia się.

W praktyce stosowanie łącznie kilku metod jest stosunkowo częste. Przykładem może być sprawdzenie umiejętności za pomocą zadania praktycznego (w ramach obserwacji w warunkach symulowanych) i wiedzy - poprzez rozmowę z oceniającym (w ramach testu teoretycznego).

Wykorzystywanie zróżnicowanych metod zapewnia większą rzetelność i trafność walidacji oraz ułatwia dostosowanie tego procesu do potrzeb osoby przystępującej do walidacji.

W opisie każdej z metod znajdują się informacje na temat możliwości łączenia tej metody z innymi.

Czy na różnych etapach walidacji można stosować te same metody?

Niektóre metody mogą być stosowane na każdym z etapów walidacji (np. wywiad swobodny). Inne są właściwe tylko dla określonych etapów (np. bilans kompetencji jest stosowany tylko na etapach identyfikowania i dokumentowania). Pewne metody – choć można ich użyć na wszystkich etapach – najlepiej sprawdzą się na jednym z nich (np. test teoretyczny na etapie weryfikacji).

W opisie każdej z metod znajdują się informacje o tym, na którym etapie walidacji jest ona szczególnie polecana.