Kwalifikacja "Fryzjerstwo i kosmetyka"

• Finlandia
• Sawońska Szkoła Zawodowa (fin. Savon ammattiopisto) należąca do Sawońskiego Konsorcjum na rzecz Edukacji (fin. Savon koulutuskuntayhtymä)

Kwalifikacja „Fryzjerstwo i kosmetyka” (fin. Hius- ja kauneudenhoitoalan perustutkinto)

4. poziom Fińskiej Ramy Kwalifikacji (fin. Kansallinen tutkintojen ja muiden osaamiskokonaisuuksien viitekehys; ang. National Framework for Qualifications and Other Competence Modules – FiNQF)

4. poziom Europejskiej Ramy Kwalifikacji – ERK (European Qualifications Framework – EQF)

W Finlandii szkoły zawodowe są instytucjami, które również nadają kwalifikacje i potwierdzają uzyskane efekty uczenia się.

Cały proces walidacji jest zindywidualizowany. Dostosowanie procesu do potrzeb kandydata jest możliwe dzięki zapewnieniu kandydatowi usług z zakresu doradztwa na każdym etapie. Świadczą je odpowiednio wykwalifikowani i przeszkoleni nauczyciele szkół zawodowych, którzy pełnią również funkcję asesorów podczas weryfikacji.

Jeśli kandydat uzyskał wszystkie wymagane efekty uczenia się, po ich potwierdzeniu otrzymuje certyfikat. Wynik walidacji rejestrowany jest w krajowej bazie danych. Jeżeli kandydat nie ma efektów uczenia się wymaganych do uzyskania certyfikatu, tworzony jest dla niego plan dalszego kształcenia. W zależności od sytuacji kandydata, może on się dalej uczyć w szkołach zawodowych, w pracy, na państwowych uczelniach lub za pomocą e-learningu itp.

Sawońska Szkoła Zawodowa współpracuje z przedstawicielami rynku pracy i przedsiębiorcami na wszystkich etapach procesu. Daje to gwarancję, że podczas planowania ścieżki edukacyjnej kandydata uwzględnione zostaną aktualne wymagania pracodawców i obowiązujące trendy na rynku pracy. 

Kandydat, który chce potwierdzić daną kwalifikację, zgłasza się do szkoły zawodowej, która, jak zostało już wyżej wspomniane, edukuje, przeprowadza walidację wcześniej zdobytych przez kandydatów kompetencji, a także wydaje certyfikaty potwierdzające kwalifikacje. 

Sama walidacja w związku z tym przynależy do procesu uczenia się, zarówno w szkołach zawodowych, jak i podczas praktyk zawodowych u pracodawców. Czas trwania walidacji nie jest też z góry określony – z uwagi na jej indywidualny przebieg może trwać od kilku dni do kilku tygodni.

Punktem wyjścia do zaplanowania zarówno procesu uczenia się, jak i walidacji, są ogólnokrajowe standardy, do których odnoszą się szkoły zawodowe, nadając kwalifikacje.

Standardy zawierają opis kwalifikacji wraz z wymaganymi efektami uczenia się. Znajdują się tam również moduły tematyczne składające się na kwalifikacje, którym przypisana jest liczba punktów kompetencyjnych.

5.1. Identyfikowanie i dokumentowanie efektów uczenia się

Podczas etapu identyfikowania cały proces walidacji zostaje omówiony z kandydatem: poszczególne etapy procesu, możliwe ścieżki dalszego rozwoju oraz źródła finansowania.

Punktem wyjścia jest rozmowa z nauczycielem pełniącym funkcję doradcy i stworzenie spersonalizowanego planu rozwoju kompetencji. Plan zawiera: cele kandydata i jego dotychczasowe umiejętności, plan działania (opis przebiegu kolejnych czynności związanych z uczeniem się i walidacją), a także wynik weryfikacji. Kluczowe jest rozpoznanie i opisanie wszystkich kompetencji kandydata. Należą do nich umiejętności i wiedza danej osoby, zarówno te zdobyte w pracy i w szkole, jak i przyswojone w czasie wolnym. Określa się, jakie dodatkowe efekty uczenia się kandydat musi zdobyć do uzyskania kwalifikacji oraz w jaki sposób może to osiągnąć. Plan zawiera również informacje na temat ewentualnego wsparcia finansowego, a także specjalnych potrzeb związanym z trybem kształcenia (np. z powodu trudności w nauce, niepełnosprawności lub choroby kandydata). Plan rozwoju kompetencji jest aktualizowany na każdym kolejnym etapie walidacji.

W celu określenia kompetencji kandydata nauczyciele często korzystają z internetowego narzędzia do identyfikowania i samooceny umiejętności, które jest dostępne na stronie www.osaan.fi. Znajdują się w nim opisy kwalifikacji wraz z wymaganiami i kryteriami oceny. Narzędzie to pomaga poznać mocne strony kandydata oraz jego ewentualne braki w zakresie wymaganych kompetencji, a także wynikające z tego potrzeby dotyczące dalszego uczenia się. Ułatwia to zaplanowanie indywidualnej drogi do uzyskania kwalifikacji.

Jeśli kandydat ma wszystkie efekty uczenia się niezbędne do uzyskania kwalifikacji, może uzyskać certyfikat bez konieczności dalszej nauki. Jeżeli jednak brakuje mu części efektów uczenia się, doradca ustala, które moduły kandydat musi zrealizować oraz określa formę szkolenia: w szkole, w ramach praktyk zawodowych, e-learningu lub w formie łączonej.

5.2. Weryfikacja efektów uczenia się

Weryfikacja najczęściej odbywa się w warunkach rzeczywistych.

Asesorzy reprezentują instytucję nadającą kwalifikację oraz środowisko zawodowe. Rolą nauczyciela-asesora jest nadzór nad całym procesem oraz monitorowanie, czy jest on przeprowadzany zgodnie z wytycznymi weryfikacyjnymi dla danej kwalifikacji. Z kolei zadaniem asesorów reprezentujących rynek pracy jest sprawdzanie technik stosowanych przez kandydata, sposobu korzystania z narzędzi, interakcji z klientem i innymi uczestnikami weryfikacji. Mogą również zadawać kandydatowi pytania, aby sprawdzić jego wiedzę i zrozumieć, dlaczego podejmuje on określone decyzje.

5.3. Certyfikacja efektów uczenia się 

Certyfikaty potwierdzające kwalifikację wydawane są przez instytucje nadające kwalifikacje. Wyniki walidacji są rejestrowane w krajowej bazie danych Koski w której zawarta jest cała historia edukacji danego kandydata.

Możliwe jest uzyskanie certyfikatu poświadczającego uzyskanie całości lub części efektów uczenia się wymaganych dla danej kwalifikacji.

Metody stosowane w walidacji to:

• wywiad swobodny,
• analiza dowodów i deklaracji,
• obserwacja w warunkach rzeczywistych,
• obserwacja w warunkach symulowanych.

Etap identyfikowania zazwyczaj rozpoczyna się od wywiadu z kandydatem, podczas którego określa się, jakie jest dotychczasowe doświadczenie kandydata. Przeprowadza go nauczyciel pełniący rolę doradcy. Pyta on kandydata o doświadczenie zawodowe, zainteresowania, dotychczasową edukację formalną i nieformalną, a także o motywacje. Kandydat wraz z doradcą rozpoczynają opracowywanie spersonalizowanego planu rozwoju kompetencji.

Obserwacja jest najważniejszą metodą weryfikacji w fińskim systemie szkolnictwa zawodowego. Zadania praktyczne organizowane są zarówno w miejscach pracy w firmach (obserwacja w warunkach rzeczywistych), jak i w zaaranżowanej przestrzeni w szkołach zawodowych nadających kwalifikacje (obserwacja w warunkach symulowanych). Obserwacja w środowisku pracy jest organizowana we współpracy z pracodawcami. Kandydaci wykonują wówczas w pracy swoje codzienne zadania. Asesorzy analizują postępowanie kandydata i zazwyczaj zadają pytania, aby sprawdzić, na podstawie jakiej podstawie kandydat podejmuje decyzje. Obserwacja nigdy nie wygląda tak samo. Daje każdemu z kandydatów możliwość zaprezentowania swojej pracy i zademonstrowania efektów uczenia się opisanych w wymaganiach dotyczących kwalifikacji.

Certyfikat można otrzymać zarówno za uzyskanie całej kwalifikacji, jak i części składających się na nią efektów uczenia się. Coraz popularniejszy staje się ten drugi wariant, przede wszystkim w przypadku kwalifikacji specjalistycznych, skierowanych zwłaszcza do osób dorosłych, z większym doświadczeniem zawodowym. Kandydat, na życzenie, może otrzymać certyfikat potwierdzający część efektów uczenia się. Z czasem taka osoba może zgromadzić więcej częściowych certyfikatów, aż w efekcie uzyskać całą kwalifikację.

W przypadku potwierdzenia niewystarczającej części efektów uczenia się, wyniki walidacji są archiwizowane na poczet kolejnego podejściu kandydata do walidacji.

Spersonalizowany plan rozwoju kompetencji wskazuje, jakie są dotychczas uzyskane i potwierdzone efekty uczenia się kandydata oraz których umiejętności mu jeszcze brakuje. Kandydat po przejściu walidacji może dalej się kształcić. Dzięki potwierdzeniu określonych efektów uczenia się, może być zwolniony z części zajęć. Ponadto, jeśli wynik walidacji jest negatywny, ale kandydat ma niewielkie braki w kompetencjach, asesorzy mogą wyznaczyć mu określone zadania i skierować w ustalonym czasie (zazwyczaj w ciągu kilku tygodni) na ponowną weryfikację wyłącznie tych brakujących efektów uczenia się.

Wymagania dotyczące doradców nie są prawnie określone, ale zazwyczaj legitymują się oni kwalifikacją „Specjalista w zakresie kwalifikacji opartych na kompetencjach” lub ukończyli szkolenie w zakresie systemu walidacji prowadzone przez instytucję nadającą kwalifikacje. Nauczyciele pełniący funkcję doradców często mają również tytuł magistra z nauk społecznych, doradztwa edukacyjnego, teorii edukacji lub podobnych kierunków studiów.

Asesorami w fińskim systemie edukacji zawodowej są zarówno nauczyciele z instytucji nadającej kwalifikacje, jak też przedstawiciele środowiska zawodowego. Nauczyciele, którzy pełnią rolę asesorów w procedurze walidacji, muszą mieć kwalifikacje nauczyciela pedagogicznego. Instytucja ta jest odpowiedzialna za sprawdzenie, czy personel jest dobrze przeszkolony oraz czy ma odpowiednie umiejętności do oceny kandydatów. Asesorzy reprezentujący rynek pracy zawsze muszą zostać przeszkoleni przez instytucję nadającą kwalifikacje. Szkolenie obejmuje między innymi naukę:

• zasady pracy asesorów,
• metod oceniania,
• podejścia opartego na kompetencjach,
• sporządzania dokumentacji procesu oceny,
• prowadzenie weryfikacji i przeglądu wyników oceny,
• kwestii specyficznych dla oceniania danej kwalifikacji. 

Instytucjami nadającymi kwalifikacje są szkoły zawodowe o odpowiednim zapleczu technicznym. Dzięki współpracy z pracodawcami, możliwe jest również przeprowadzenie obserwacji efektów uczenia się w warunkach rzeczywistych.

W opisywanym przypadku na techniczne zasoby konieczne do przeprowadzenia walidacji składa się niezbędne wyposażenie salonu fryzjerskiego i kosmetycznego.

Nie został określony minimalny i maksymalny czas trwania walidacji. Zależy to od wielu czynników: od liczby potwierdzonych kompetencji kandydata (zdobytych uprzednio modułów kompetencyjnych, świadectw pracy, nieformalnych szkoleń, dokumentacji fotograficznej prac kandydata); od liczby modułów tematycznych w danej kwalifikacji; od zakładanego celu walidacji (potwierdzenie części lub całości kwalifikacji); od specyfiki kwalifikacji (np. w przypadku kwalifikacji związanych z budownictwem niektóre kompetencje mogą zostać zademonstrowane jedynie na określonym etapie prac, podczas gdy kwalifikacje związane z fryzjerstwem nie mają takich ograniczeń). Ponadto podczas planowania zadań praktycznych składających się na walidację uwzględnia się również indywidualne potrzeby kandydatów, co dodatkowo może wydłużać cały proces.

W fińskim systemie szkolnictwa zawodowego funkcjonuje kilka różnych mechanizmów zapewniania jakości. Istnieją standardy ogólnokrajowe, określające efekty uczenia się i kryteria weryfikacji. Opracowywane są przez środowiska zawodowe, które odpowiadają za ich aktualizację. Każda szkoła musi spełniać obowiązujące standardy, nie tworzy własnych. Są one regularnie poddawane rewizji. Nie jest ustalone, jak często ma się to odbywać, jednak najczęściej co 3 lata dokonuje się przeglądu wszystkich kwalifikacji oraz całego systemu ich nadawania. Częściej jednak aktualizuje się poszczególne kwalifikacje z uwagi na dynamikę rynku pracy. Zajmuje się tym kilkadziesiąt sektorowych komitetów zawodowych, których rolą jest sprawdzanie przydatności i adekwatności kwalifikacji do potrzeb poszczególnych sektorów.

Poza zapewnianiem jakości nadawanych kwalifikacji, celem regulacji obowiązujących w fińskim systemie szkolnictwa zawodowego jest również jego zrównoważony rozwój i przejrzystość. Sprzyja temu finansowanie ze środków publicznych, które umożliwia instytucjom długoterminowe planowanie i zapewnia dostęp do systemu wszystkim, niezależnie od sytuacji materialnej kandydatów.

11.1 Wewnętrzne zapewnianie jakości 

Każda instytucja nadająca kwalifikacje musi posiadać wewnętrzny system zapewniania jakości, zawierający dokładny opis procesu walidacji efektów uczenia się, metod przeprowadzania ewaluacji jakości i efektywności świadczonych usług edukacyjnych oraz usług walidacji. Reguluje to umowa, którą instytucje te zawierają z Fińską Agencją Edukacji.

Ponadto nieustannie podnoszone są kwalifikacje osób pracujących w ramach systemu. Asesorzy są szkoleni z monitorowania jakości procesu nadawania kwalifikacji. Przedstawiciele środowiska zawodowego biorący udział w prowadzeniu walidacji muszą być przeszkoleni z umiejętności asesorskich przez instytucję nadającą kwalifikacje.

Co więcej, obiektywizm oceny zapewnia dodatkowo obecność przedstawiciela rynku pracy oraz osoby reprezentującej system edukacji pośród asesorów. Jeśli oceny asesorów są różne, muszą oni wypracować kompromis i wspólnie podjąć sprawiedliwą decyzję. 

11.2 Zewnętrze zapewnianie jakości

We wszystkich instytucjach certyfikujących przeprowadzana jest regularnie ewaluacja zewnętrzna prowadzona przez fińskie Narodowe Centrum Ewaluacji Edukacji (fin. Kansallinen koulutuksen arviointikeskus (Karvi)). Obejmuje ona efekty uczenia się składające się na kwalifikację, działania instytucji nadających kwalifikacje oraz ich wewnętrzne systemy zapewniania jakości.

Ważna dla zapewnienia jakości systemu szkolnictwa zawodowego jest jego współpraca z rynkiem pracy na poziomie ogólnokrajowym, regionalnym, a także na poziomie poszczególnych instytucji nadających kwalifikacje. Przedstawiciele rynku pracy uczestniczą w tworzeniu kwalifikacji zawodowych, w planowaniu programów szkoleniowych oraz procesów walidacji. Współpracują przy przygotowywaniu spersonalizowanych planów rozwoju kompetencji kandydatów, pomagają organizować szkolenia w miejscach pracy, a także weryfikują kompetencje kandydatów podczas walidacji.

Informacja od przedstawicieli rynku pracy na temat aktualności i przydatności kwalifikacji jest integralną częścią systemu i umożliwia zwiększanie jakości świadczonych usług poprzez dopasowanie ich do potrzeb rynku pracy.

Sektorowe komitety zawodowe pełnią funkcję zewnętrznego organu monitorującego jakość kwalifikacji. Mogą przeprowadzać audyty zewnętrzne, zwłaszcza w nowych instytucjach, aby wspierać je w zapewnianiu wysokiej jakości procedur związanych z nadawaniem kwalifikacji. Audyty te opierają się na obowiązujących przepisach i regulacjach oraz na umowie między instytucją nadającą kwalifikacje a Fińską Agencją Edukacji. Audytorzy sprawdzają, czy etapy walidacji realizowane są zgodnie z umową i systemem zapewniania jakości. Ponadto sektorowe komitety zawodowe rozpatrują składane przez kandydatów wnioski o odwołanie od wyniku walidacji.

Dodatkowo istotną rolę w monitorowaniu i zapewnianiu jakości procesów nadania kwalifikacji odgrywają dane statystyczne. Instytucje certyfikujące są zobowiązane do zbierania określonych danych i przekazywania ich Fińskiej Agencji Edukacji raz do roku.

11.3 Procedura odwoławcza

Jeśli kandydat ma wątpliwości co do przebiegu procesu czy wyniku walidacji, może złożyć odwołanie, które skutkuje dokonaniem rewizji oceny. 

Kandydat obowiązany jest złożyć odwołanie w formie pisemnej w ciągu 14 dni od otrzymania wyniku walidacji. Jest ono kierowane do asesorów. Jeśli nie są oni w stanie rozwiązać sprawy, odwołanie zostaje skierowanie do sektorowego komitetu zawodowego, któremu podlega dana kwalifikacja. Komitet konsultuje się z asesorami i wydaje decyzję.

Jeśli weryfikacja nie przebiegła właściwie, komitet wnosi o jej powtórzenie, w razie potrzeby zleca jej przeprowadzenie innym asesorom. Komitet może też uznać odwołanie za bezzasadne i sprawę zamknąć. W obu przypadkach decyzja musi zostać uzasadniona i przesłana do dalszego rozpatrzenia przez instytucję nadającą daną kwalifikację.

Wszyscy kandydaci są informowani na temat procedury odwoławczej przed przystąpieniem do walidacji. Kandydat ma prawo do skorzystania z porady odnośnie przygotowania i złożenia odwołania.

Poza kosztami materiałów do nauki, które ponoszą studenci, zdobycie kwalifikacji nie wymaga od nich poniesienia żadnych nakładów finansowych. Mają prawo do darmowego posiłku i dofinansowania kosztów dojazdu. Uzyskanie dalszych i specjalistycznych kwalifikacji może wiązać się z niewielką opłatą. Studenci kształcący się w pełnym wymiarze mogą ubiegać się o pomoc finansową i pożyczki studenckie.

Łatwy dostęp do walidacji wynika z tego, że system szkolnictwa zawodowego, w ramach którego jest organizowana, finansowany jest z budżetu państwa.

System finansowania kształcenia i szkolenia zawodowego nagradza instytucje certyfikujące za prowadzenie efektywnych działań. Liczy się liczba nadanych kwalifikacji (zarówno częściowych, jak też pełnych), zdobycie przez studentów zatrudnienia po uzyskaniu kwalifikacji lub podjęcie przez nich dalszych studiów. Podczas przyznawania finansowania brane są również pod uwagę opinie studentów i przedstawicieli rynku pracy. Walidacja stanowi integralną część systemu szkolnictwa zawodowego, jest więc finansowana z ogólnego budżetu systemu. Ponieważ otrzymanie środków zależne jest od liczby nadanych kwalifikacji, instytucjom zależy na organizowaniu walidacji.

System szkolenia zawodowego jest finansowany z budżetu państwa wspólnie przez władze centralne i lokalne. Fundusze są przyznawane bezpośrednio instytucjom nadającym kwalifikacje, które samodzielnie decydują, na co rozdysponować środki.